Kompendium zmian B2B 2026. Test przedsiębiorcy, kontrole PIP, bazy danych ZUS i KAS, zakaz zwolnień.

Rok 2026 przynosi rewolucję dla polskich firm opierających współpracę o model B2B. To nie jest kolejna drobna nowelizacja, ale gruntowna przebudowa zasad gry, wynikająca ze zobowiązań Polski w ramach Krajowego Planu Odbudowy (KPO). Celem jest ukrócenie praktyki tzw. fikcyjnego samozatrudnienia. Nowe przepisy dają Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) bezprecedensowe uprawnienia – od zautomatyzowanego typowania firm do kontroli dzięki danym z ZUS i KAS, po możliwość jednostronnego przekształcenia umowy B2B w etat i zakazania zwolnienia współpracownika. Ignorowanie tych zmian naraża firmy na gigantyczne ryzyko prawne i finansowe.

Głównym motorem zmian jest potrzeba skuteczniejszego egzekwowania przepisów Kodeksu pracy. Rząd i instytucje unijne wskazują, że wiele umów B2B, choć formalnie stanowi współpracę między przedsiębiorcami, w praktyce nosi wszelkie znamiona stosunku pracy.

Mówimy o sytuacjach, w których samozatrudniony:

Dotychczasowe narzędzia PIP, polegające na długotrwałych procesach sądowych o ustalenie istnienia stosunku pracy, okazały się niewystarczające. Szacuje się, że sprawy przed sądem PIP "wygrywał" w zaledwie około 35%. Dlatego rząd postanowił dać inspektorom nową, znacznie potężniejszą broń.

Najważniejsza zmiana to fundamentalna zmiana trybu działania PIP.

To dramatycznie odwraca sytuację. Ciężar dowodu zostaje przerzucony na przedsiębiorcę. To firma, jeśli nie zgodzi się z decyzją, będzie musiała się odwoływać i udowadniać przed sądem, że inspektor nie miał racji. A jak zobaczymy dalej, będzie się to wiązać z ogromnymi kosztami niezależnie od wyniku sporu.

Chcesz wiedzieć więcej? Przeczytaj szczegółową analizę nowego trybu działania PIP w naszym artykule: Rewolucja w umowach B2B nadchodzi! Czy Twoja firma jest gotowa na zmiany od 2026 roku?

Skąd PIP będzie wiedziała, kogo skontrolować? Znikają czasy kontroli opartych głównie na skargach. Nowelizacja wprowadza "mózg" całej operacji – zautomatyzowany system wymiany danych między trzema instytucjami: PIP, ZUS i KAS.

Celem jest planowanie kontroli w oparciu o analizę ryzyka. System teleinformatyczny, hostowany przez ZUS, pozwoli analitykom PIP na precyzyjne typowanie firm.

Jak to będzie działać w praktyce? PIP otrzyma z ZUS i KAS dane m.in. o:

System automatycznie wytypuje firmy, gdzie występuje największe ryzyko. Na przykład firma z branży IT, zatrudniająca 0 osób na etacie, ale mająca 50 zgłoszeń B2B lub na umowę zlecenie, stanie się automatycznym celem kontroli. Jak określił to Generalny Inspektor Pracy, widząc możliwości tego systemu, poczuł się "jak dziecko w sklepie z zabawkami", gdyż daje on niemal 100% pewność trafionych kontroli.

Chcesz zrozumieć, jak będzie działać analiza ryzyka i jakie dane przekaże ZUS? Zobacz artykuł: Zmiany w umowach B2B w 2026. PIP jak Wielki Brat - jak PIP będzie wybierał firmy do kontroli.

Gdy PIP już zapuka do drzwi, inspektorzy przeprowadzą weryfikację faktycznego sposobu wykonywania umowy. Będą szukać cech charakterystycznych dla stosunku pracy (z art. 22 Kodeksu pracy), przeprowadzając tzw. "test przedsiębiorcy".

Pod lupę zostaną wzięte cztery kluczowe obszary:

Szczególnie ryzykowne są sytuacje, w których były pracownik przechodzi na B2B u tego samego pracodawcy, wykonując dokładnie te same zadania.

Chcesz wiedzieć, jakie pytania zada inspektor i jakie zapisy w umowie są "czerwoną flagą"? Przeczytaj: Fikcyjne samozatrudnienie na celowniku. Jak PIP zweryfikuje Twoją umowę B2B po nowemu?

Najnowszy projekt ustawy (po konsultacjach społecznych) zawiera zapisy, które są dla przedsiębiorców alarmujące i drastycznie podnoszą ryzyko.

Decyzja inspektora o przekształceniu B2B w etat ma być natychmiast wykonalna w zakresie przyszłych obowiązków. Oznacza to, że od dnia doręczenia decyzji, nawet jeśli firma złoży odwołanie do sądu, jest zobowiązana do:

To najbardziej rewolucyjna zmiana. Projekt zakłada, że od momentu wydania decyzji przez PIP, pracodawca nie będzie mógł wypowiedzieć ani rozwiązać umowy z tą osobą. Firma jest zmuszona utrzymywać zatrudnienie osoby, z którą jest w głębokim sporze prawnym, przez cały (potencjalnie wieloletni) czas trwania procesu sądowego.

Obowiązek zapłaty zaległości wstecz (zaległe składki ZUS, podatki, ekwiwalenty za urlop za lata poprzednie) zostaje wstrzymany na czas trwania odwołania sądowego. Firma nie zbankrutuje od razu, ale nadal musi ponosić pełne, bieżące koszty opisane w punkcie 5.1.

Co, jeśli firma wygra spór w sądzie i sąd uchyli decyzję PIP? Projektodawcy przewidzieli i to. Nowy przepis KPC zakłada, że nawet w przypadku wygranej przez przedsiębiorcę, stosunek pracy i tak uznaje się za trwający przez cały okres sporu (od decyzji PIP do wyroku).

W praktyce oznacza to, że firma nie odzyska od tej osoby wypłaconych wynagrodzeń, odprowadzonych składek ani ekwiwalentów za urlop. Jedyną drogą jest osobny, trudny i długi proces o odszkodowanie przeciwko Skarbowi Państwa.

Chcesz poznać szczegóły najnowszego projektu ustawy, w tym analizę zakazu zwolnień? Czytaj więcej: Zmiany w B2B 2026: PIP zamieni umowę w etat i zakaże Ci zwolnić pracownika!

Ignorowanie nadchodzących zmian to strategia obarczona ogromnym ryzykiem. Rok 2026 jest blisko, a proces analizy i renegocjacji umów wymaga czasu.

Kluczowe jest proaktywne działanie. Należy przeprowadzić rzetelny audyt prawny wszystkich obowiązujących w firmie umów B2B i cywilnoprawnych. Celem audytu jest ocena ryzyka ich zakwestionowania przez PIP i dostosowanie ich zapisów oraz – co ważniejsze – faktycznej praktyki współpracy do nowych, surowych realiów.

Jako ENSIS Kancelaria od lat specjalizujemy się w zabezpieczaniu interesów firm, tworząc i opiniując bezpieczne umowy B2B, szczególnie w branżach narażonych na kontrole, jak IT. Zobacz jak przeprowadzamy audyt umów B2B - kliknij w ten link i sprawdź jak możemy Ci pomóc dostosować się do nowych wymogów. 

Nie współpracujesz z osobami prowadzącymi JDG, ale masz w swojej organizacji umowy cywilnoprawne, jak zlecenie, czy dzieło - kliknij w ten link i sprawdź jak możemy Ci pomóc w takim wypadku.

Nie pozwól, by jedna decyzja inspektora zdestabilizowała Twój biznes. Prześlij nam wzór swojej umowy do wstępnej, bezpłatnej analizy. Oszacujemy ryzyko i przedstawimy ofertę audytu oraz dostosowania umów.