Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w polskim prawie uregulowano po raz pierwszy w 1919 roku. Prosta Spółka Akcyjna (PSA) została wprowadzona do polskiego prawa 1 lipca 2021 roku. Mamy więc trochę ponad 102 lata różnicy we wprowadzeniu do porządku prawnego obu tych form prawnych. Oczywiście Sp. z o.o. mocno ewoluowała na przestrzeni tych ponad 100 lat, co nie zmienia faktu, że jest z nami znacznie dłużej i to może być w tym porównaniu postrzegane jako zaleta. Prosta Spółka Akcyjna została stworzona z myślą o elastycznym prowadzeniu biznesu, zwłaszcza startupów i innowacyjnych przedsięwzięć. Choć obie są spółkami kapitałowymi, różnią się w kilku kluczowych aspektach. Która z nich będzie lepiej pasować do specyfiki i celów Twojego biznesu? Przygotowałem porównanie najważniejszych czynników, które pomogą Ci podjąć tę decyzję, bazując na szczegółowej analizie ich cech.
Z poniższego artykułu dowiesz się między innymi:
- Jakie są kluczowe różnice dotyczące kapitału zakładowego i wkładów w Spółce z o.o. i PSA?
- Jakie są zasady dotyczące organów spółki i zarządzania w obu formach?
- Czym różni się zbywanie udziałów/akcji w Sp. z o.o. i PSA?
- Jak wygląda obowiązek prowadzenia rejestru udziałów/akcji?
- Która spółka oferuje szybszy proces likwidacji?
- Jakie są różnice w pozyskiwaniu inwestorów i emisji nowych udziałów/akcji?
- Jak kształtuje się odpowiedzialność wspólników/akcjonariuszy i członków organów w obu spółkach?
- Jakie są porównanie kosztów księgowości i zasad opodatkowania?
- Która forma prawna jest bardziej ugruntowana i przewidywalna pod kątem prawnym i podatkowym?
Kapitał zakładowy i wkłady: kluczowe różnice
Jedną z najbardziej widocznych różnic między Sp. z o.o. a PSA jest podejście do kapitału zakładowego i wkładów:
- Spółka z o.o.: wymaga minimalnego kapitału zakładowego w wysokości 5 000 zł. Wkłady na pokrycie tego kapitału mogą być pieniężne lub niepieniężne (aporty). Istnieje jednak ważne ograniczenie – świadczenie pracy lub usług na rzecz spółki nie może być wkładem na pokrycie kapitału zakładowego w Sp. z o.o. Kapitał zakładowy musi być pokryty w całości przed rejestracją spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Tutaj warto również nadmienić, że wkład pieniężny musi być wniesiony w przypadku spółek rejestrowanych przez system S24. Kapitał niepieniężny, a więc wspomniany aport, może być wniesiony jeżeli spółka rejestrowana jest w sposób „tradycyjny” tj. z udziałem notariusza.
- Prosta Spółka Akcyjna (PSA): wymaga symbolicznego wręcz kapitału w wysokości wynoszącej zaledwie 1 zł. Co istotne i odróżnia PSA od Sp. z o.o., świadczenie pracy lub usług na rzecz spółki może być wkładem na pokrycie kapitału akcyjnego. Należy jednak pamiętać, że wówczas ci akcjonariusze mają obowiązek opłacania składek ZUS i zdrowotnych jak na jednoosobowej działalności gospodarczej. Elastyczność PSA dotyczy także momentu pokrycia wkładów – akcjonariusze mają na to do 3 lat od rejestracji spółki w KRS.
Struktura zarządzania i organy spółki
Obie spółki różnią się w zakresie obowiązkowych organów:
- Spółka z o.o.: posiada zarząd, który może być jedno lub wieloosobowy i jest głównym organem wykonawczym, uprawnionym do prowadzenia spraw i reprezentacji. W doktrynie przyjmuje się, że zarząd jest organem realizującym zdolność spółki do czynności prawnych. W praktyce oznacza, to że prowadzi bieżącą działalność zarówno w sferze zewnętrznej i wewnętrznej, a także składa i przyjmuje oświadczenia woli i wiedzy. Kolejnym organem jest Zgromadzenie Wspólników, które jest organem właścicielskim. To w ramach tego organu właściciele spółki z o.o. (wspólnicy) podejmują strategiczne decyzje dotyczące kierunku rozwoju spółki oraz jej działalności. Rada nadzorcza jest opcjonalna, chyba że kapitał zakładowy przekracza 500 000 zł lub liczba wspólników jest większa niż 25 osób.
- Prosta Spółka Akcyjna: może posiadać zarząd ale w PSA przewidziano również możliwość ustanowienia rady dyrektorów, łączącej funkcje zarządu i rady nadzorczej (w ujęciu monistycznym). W przypadku powołania zarządu możliwym jest również powołanie rady nadzorczej. Odpowiednikiem zgromadzenia wspólników ze spółki z o.o. jest Zgromadzenie Akcjonariuszy, które podejmuje uchwały dotyczące najważniejszych spraw związanych z funkcjonowaniem spółki np. w przedmiocie zatwierdzenia sprawozdania finansowego, udzielenia absolutorium członkom organów spółki czy dotyczące otwarcia likwidacji spółki.
Elastyczność w zbywaniu udziałów/akcji
Zbycie praw udziałowych jest znacznie prostsze w PSA:
- Spółka z o.o.: zbycie udziałów wymaga zachowania formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Koszt poświadczenia jednego podpisu wynosi około 30 zł netto. Dodatkowo, konieczna jest rejestracja zbycia udziałów w KRS. Udziały mogą być również zbywane za pośrednictwem systemu s24 ale dotyczy to wyłącznie spółek, które zostały zarejestrowane za pośrednictwem tego systemu i za pośrednictwem tego sytemu był dotychczas prowadzona obsługa spółki.
- Prosta Spółka Akcyjna: zbycie akcji jest znacznie bardziej elastyczne. Możliwa jest forma dokumentowa, co oznacza, że akcje można zbyć nawet za pomocą wiadomości email, SMS czy na komunikatorze, a także w tradycyjnej formie pisemnej. Co ważne, nie ma konieczności rejestracji zbycia akcji w KRS. Zbycie zgłasza się jedynie do rejestru akcjonariuszy.
Rejestr udziałów/akcji: obowiązki i koszty
Obie spółki mają obowiązek prowadzenia ewidencji swoich praw udziałowych, ale różni się sposób jej prowadzenia:
- Spółka z o.o.: spółka nie ma obowiązku prowadzenia rejestru udziałów przez podmiot zewnętrzny. Spółka z o.o. co prawda prowadzi księgę udziałów, ale jest to wewnętrzy dokument i nie wymaga do jego obsługi, udziału zewnętrznego podmiotu.
- Prosta Spółka Akcyjna: PSA ma obowiązek prowadzenia rejestru akcjonariuszy przez podmiot zewnętrzny Akcje PSA nie mają formy dokumentu i muszą być zarejestrowane w rejestrze w formie cyfrowej. Rejestry prowadzone są przez notariuszy lub autoryzowane biuro maklerskie. Koszt miesięcznej obsługi takiego rejestru wynosi około 100 zł.
Proces likwidacji spółki: czas i formalności
Likwidacja Spółki z o.o. jest bardziej sformalizowana i czasochłonna niż w PSA:
- Spółka z o.o.: podlega standardowej procedurze likwidacyjnej, która wymaga udziału notariusza i trwa co najmniej 6 miesięcy.
- Prosta Spółka Akcyjna: oferuje zarówno standardową, jak i uproszczoną procedurę likwidacyjną. Uproszczona likwidacja może polegać np. na przejęciu majątku przez wybranego akcjonariusza, co umożliwia skrócenie czasu trwania likwidacji do około 3 miesięcy.
Pozyskiwanie inwestorów i emisja akcji: która forma lepsza?
PSA została stworzona z myślą o łatwiejszym pozyskiwaniu inwestorów:
- Spółka z o.o.: choć może przyciągać inwestorów i często jest traktowana przez inwestorów jako forma prawna – absolutne minimum, do przeprowadzenia inwestycji, jej struktura jest mniej elastyczna niż w przypadku PSA. Proces wprowadzenia nowych wspólników (np. inwestorów) może być bardziej skomplikowany i czasochłonny. W przypadku spółek rejestrowanych w sposób „tradycyjny” wymaga obecności u notariusza i rejestracji w KRS. W przypadku spółek rejestrowanych i obsługiwanych przez s24, skorzystania z tego systemu. Emisja nowych udziałów jest sformalizowanym procesem i wymaga więcej czasu. Dodatkowe koszty emisji obejmują notariusza i rejestrację w KRS.
- Prosta Spółka Akcyjna: jest bardziej przyjazna dla inwestorów, zwłaszcza zewnętrznych (np. aniołów biznesu czy funduszy VC), którzy mogą łatwiej przejąć akcje spółki lub inwestować w nią w sposób mniej formalny. Emisja nowych akcji może być niesformalizowanym procesem i może być bardzo szybka, jeżeli statut przewiduje odpowiednie postanowienia. Co do zasady emisja wymaga zaprotokołowanej przez notariusza uchwały walnego zgromadzenia zmieniającej umowę spółki, podejmowanej większością trzech czwartych głosów ale od powyższej zasady istnieje wyjątek tzn. możliwe jest przeprowadzenie uproszczonej emisji akcji bez zachowywania przepisów o zmianie umowy spółki. Dodatkowe koszty emisji wiążą się głównie z rejestrem akcjonariuszy i obsługą prawną.
Odpowiedzialność Wspólników, Akcjonariuszy i Organów
Zarówno w Sp. z o.o., jak i PSA, wspólnicy/akcjonariusze co do zasady nie odpowiadają za zobowiązania spółki.
Odpowiedzialność zarządu (w Sp. z o.o. i PSA) lub rady dyrektorów (w PSA w modelu monistycznym) jest możliwa z własnego majątku, w szczególności gdy spółka stanie się niewypłacalna (upłyną 3 miesiące terminu nieopłacenia co najmniej 2 należności z faktur lub podatkowych czy składkowych) i nie zostanie złożony wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od upływu okresu niewypłacalności.
Koszty księgowości i opodatkowanie
Koszty bieżącego prowadzenia, zwłaszcza księgowości, mogą się różnić:
- Spółka z o.o.: koszt księgowości jest z reguły niższy niż w przypadku PSA ale różnica w kosztach nie musi być duża. Koszt obsługi księgowej przez ENSIS rozpoczyna się od 520 złotych netto lub 619,00 złotych netto w przypadku spółki będącej płatnikiem VAT.
- Prosta Spółka Akcyjna: koszt księgowości może być wyższy z uwagi na więcej obowiązków księgowych ale co do zasady przy obsłudze księgowej przez ENSIS wyjściowe koszty obsługi są analogiczne, jak w przypadku spółki z o.o.
W obu spółkach zasadniczo występuje "podwójne opodatkowanie" zysku w przypadku wypłaty dywidendy. W przypadku Sp. z o.o. jest to podatek CIT (9%/19%) plus podatek od dywidendy (19%). W PSA również zasadniczo występuje podwójne opodatkowanie przy wypłacie dywidendy. W PSA możliwe jest potrójne opodatkowanie w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego z środków własnych spółki (9%/19%/19%).
PSA ma również dodatkowe obowiązki, które generują koszty lub formalności nieobecne w Sp. z o.o.: konieczność dokonywania dodatkowych odpisów rocznych w celu zabezpieczenia wypłacalności oraz konieczność składania dodatkowego oświadczenia o wypłacalności spółki w przypadku wypłaty zysku.
Problemy prawne i podatkowe: która forma bardziej stabilna?
Spółka z o.o. jest dłużej na rynku i ma bardziej ugruntowaną pozycję:
- Spółka z o.o.: problemy prawne i podatkowe rzadko występują. Forma ta jest znana od lat, a przepisy i ich interpretacje np. przez organy skarbowe, są dobrze ugruntowane.
- Prosta Spółka Akcyjna: występują częste problemy z uwagi na niejasne i niedopracowane przepisy. Charakteryzuje się dowolnością w wydawanych stanowiskach przez fiskusa i dużą ilością niejasności w przepisach. PSA jest również gorzej (póki co) postrzegana przez banki i instytucje finansowe, które np. sceptycznie podchodzą do spółek z bardzo niskim kapitałem akcyjnym.
FAQ - pytania i odpowiedzi
Jaka jest główna różnica w minimalnym kapitale zakładowym?
Spółka z o.o. wymaga minimalnego kapitału zakładowego w wysokości 5 000 zł. Prosta Spółka Akcyjna wymaga minimalnego kapitału akcyjnego w wysokości zaledwie 1 zł.
Czy można wnieść pracę lub usługi jako wkład do spółki?
Do Spółki z o.o. nie można wnieść świadczenia pracy lub usług na pokrycie kapitału zakładowego. Do Prostej Spółki Akcyjnej świadczenie pracy lub usług może być wkładem.
Kiedy trzeba pokryć kapitał zakładowy/akcyjny?
W Spółce z o.o. kapitał zakładowy musi być pokryty w całości przed rejestracją w KRS. W PSA wkłady na kapitał akcyjny muszą być wniesione w ciągu 3 lat od rejestracji w KRS.
Czy wspólnicy/akcjonariusze odpowiadają prywatnym majątkiem za długi spółki?
Co do zasady, ani w Spółce z o.o., ani w PSA, wspólnicy/akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki prywatnym majątkiem. Odpowiada sama spółka. Możliwa jest jednak odpowiedzialność członków zarządu/rady dyrektorów z własnego majątku w określonych przypadkach niewypłacalności spółki.
Która forma jest bardziej elastyczna w zbywaniu praw udziałowych?
Prosta Spółka Akcyjna jest znacznie bardziej elastyczna. Zbycie akcji może nastąpić w formie dokumentowej (np. email) lub pisemnej, a zmiana nie wymaga rejestracji w KRS (jedynie zgłoszenia do rejestru akcjonariuszy). W Spółce z o.o. zbycie udziałów wymaga formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi i rejestracji w KRS.
Która spółka musi prowadzić zewnętrzny rejestr praw udziałowych?
Prosta Spółka Akcyjna ma obowiązek prowadzenia rejestru akcjonariuszy przez podmiot zewnętrzny (notariusza lub biuro maklerskie), co wiąże się z miesięcznym kosztem. Spółka z o.o. nie ma takiego obowiązku.
Która spółka ma prostszy proces likwidacji?
Prosta Spółka Akcyjna oferuje uproszczoną procedurę likwidacyjną, która pozwala skrócić jej czas trwania nawet do 3 miesięcy. Standardowa likwidacja Spółki z o.o. trwa co najmniej 6 miesięcy, a ten czas może się jeszcze wydłużyć.
Która forma jest bardziej przyjazna dla inwestorów zewnętrznych?
Prosta Spółka Akcyjna jest postrzegana jako bardziej przyjazna dla inwestorów zewnętrznych (np. funduszy VC) ze względu na łatwiejsze przejmowanie akcji i mniej formalny proces inwestowania oraz elastyczne zarządzanie.
Która forma ma niższe koszty księgowości?
Spółka z o.o. ma niższe koszty księgowości niż PSA. Koszty księgowości PSA mogą być wyższe z uwagi na więcej obowiązków księgowych.
Która forma prawna jest lepiej ugruntowana w przepisach?
Spółka z o.o. jest formą znaną od lat, z dobrze ugruntowanymi przepisami i orzecznictwem. PSA jest nowszą formą, z przepisami i interpretacjami, które wciąż budzą niejasności i problemy.
Domyślne pytanie
Domyślna odpowiedź
Jakub Szajdziński
Specjalizuję się w pomocy prawnej na rzecz przedsiębiorstw z sektora nowych technologii, IT, e-commerce, web&mobile, a także obsłudze spółek prawa handlowego.
